یادداشت میهمان| شماره پنج

یادداشت میهمان

سردبیر| پنجمین شماره هفته نامه قزوین فردا هم مزین است به یادداشت های سه نفر از نویسندگان خوب قزوین درباره نماز جمعه، آثار نماز و اهمیت اقامه نماز. از این عزیزان قدردانی می کنیم و منتظر یادداشت های دیگری از آنها می مانیم. در همین جا اعلام می کنم، شماره بعد هفته نامه به موضوع انقلاب 57 اختصاص دارد. تمامی عزیزانی که آن سالها را درک کرده اند یا خاطراتی از سالگرد حماسه انقلاب اسلامی دارند، درخواست می کنم با ارسال یادداشت، خاطره آن روزهای به یادماندنی را با ما و مخاطبان خوب نشریه به اشتراک بگذارند. یاعلی.

ایمیل هفته نامه قزوین فردا:

[e-mail]

لینک تلگرامی ارتباط با سردبیر: 

hasan_hm@

نمازجمعه قرار گاه ایمان، بصیرت و اخلاق

محمد تقی صفری

 اطلاق قرارگاه توسط مقام معظم رهبری برای نماز جمعه و تعبیر قلب فرهنگی برای آن ایجاب می‌کند تا برای برآورده شدن بهتر انتظارات معظم له از نهاد مذکور بر کارآمدی آن افزوده شده و به عنوان قرارگاهی کارآمد عمل کند.

همان گونه که همگان مطلع شدیم حضرت ایشان در مورد علت به کار بردن تعبیر قرارگاه فرمودند که ما در حال یک مقابله معنوی، اعتقادی و ایمانی و سیاسی هستیم که همانند دوران دفاع مقدس، به ما تحمیل شده و بنابراین دفاع لازم و ضروری است.

تناسب دفاع با حمله تناسبی عقلی است و از آن جایی طبق بیان ولی امر مسلمین ایمان، بصیرت، تقوا و اخلاق مردم، هدف حمله قرار گرفته شده است لذا نماز جمعه نیز می‌بایست قرارگاهی باشد برای تقویت ایمان، بصیرت و اخلاق.

هر قرارگاهی نیازمند فرماندهی است که در طرح رهبر معظم انقلاب اسلامی، فرماندهان قرارگاه نمازجمعه ائمه معزز جمعه هستند که به عنوان علمای شهرها و میراث‌داران انبیاء و با استفاده از فرصت اجتماعِ نمازجمعه، حقایق را تبیین و روشن می‌کنند.

تبیین و روشنگری یکی از اصلی‌ترین سلاح‌های کاربردی در قرارگاه نماز جمعه است و شاید به همین علت است که عده‌ای تلاش می کنند تا با برخی فضاسازی‌ها علیه تریبون‌های نماز جمعه محدودیت‌هایی برای ائمه محترم جمعه در امر تبیین و روشنگری ایجاد کنند.

    حزبی نبودن نهاد نماز جمعه امری بدیهی است و دور از شأن آن؛ اما مفهوم مخالف آن عدم تذکر از تریبون نمازجمعه نسبت به انحرافات احتمالی حزبی، سیاسی و مدیریتی نیست، آنگونه که عده‌ای انتظار دارند. متهم‌سازی تریبون نمازجمعه به اتخاذ مواضع حزبی و فضاسازی علیه نمازجمعه را کسانی انجام می‌دهند که رفتارهای غیر اصولی آنها مورد تایید ائمه جمعه قرار نمی‌گیرد یا با رفتارهای غیراصولی آنان مخالفت می‌شود و الّا هر نظاره‌گر منصفی می‌داند و می‌بیند که مشی ائمه معزز جمعه بر اساس حکم رهبری معظم و توصیه نماینده معظم له در استان همراه با صمیمت، مهربانی، دوری از غرور و تظاهر و پدرانه است.

نکته قابل ذکر دیگر درباره نماز جمعه این است که اطلاق قرارگاه و قلب فرهنگی شهر توسط حضرت ولی امر بر نماز جمعه و سپردن فرماندهی آن به شخص امام جمعه تکلیف سایر نهادهای متولی امر فرهنگ را مشخص و معین می‌کند. اقتضای عقلی دستگاه‌های متعدد فرهنگی تعیین ‌محور است و قرارگاه بودن نماز جمعه بر محوریت و فرماندهی امام جمعه تأکید می‌کند .

امید می‌رود تا قرارگاه نماز جمعه استان قزوین نیز همچون گذشته و بیش از آن تحت فرامین متعالی رهبر معظم انقلاب اسلامی و ارشادات مستقیم حضرت آیت‌الله عابدینی نماینده ولی فقیه در استان و با نقش‌آفرینی مؤثر ائمه محترم جمعه شهرهای تابعه و با مساعدت و همراهی ده‌ها هزار مصلی نماز جمعه و 1028 نفر اعضای ستادهای نماز جمعه در پیشبرد منویات رهبر عظیم الشان انقلاب اسلامی موید و منصور باشد. 

آثار نماز

حجت الاسلام داود نوروزی

مقدمه:

سخن از نماز را با حق نماز از رساله حقوق امام سجاد (ع) شروع می‌کنیم که فرمودند: فَأَمّا حَقّ الصّلَاةِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنّهَا وِفَادَةٌ إِلَی اللّهِ وَ أَنّکَ قَائِمٌ بِهَا بَیْنَ یَدَیِ اللّهِ فَإِذَا عَلِمْتَ ذَلِکَ کُنْتَ خَلِیقاً أَنْ تَقُومَ فِیهَا مَقَامَ الذّلِیلِ ... (1)؛ یعنی: «و اما حق نماز این است که بدانی نماز روی آوردن به درگاه خداست و تو در برابر خداوند ایستاده‏ای، پس چون این را دانستی تو را شاید که چون فردی زبون از او می‏خواهی که گردنت را از قید خطاهایی که تو را فرا گرفته‏اند رها سازد.»

در هنگام نماز حواسمان باشد، در برابر خداوندی ایستاده‌ایم که خالق تمام هستی و آسمان‌ها و کهکشان‌ها  تا اتم‌ها و موجودات زنده است؛ پس باید با حالتی ترسان و امیدوار به نماز بایستیم.

سبب آمرزش گناهان گذشته

نماز وسلیه شستشوی از گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است. عَنْ  أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ کَانَ عَلَی بَابِ  دَارِ أَحَدِکُمْ نَهَرٌ فَاغْتَسَلَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْهُ خَمْسَ  مَرَّاتٍ أَ کَانَ یَبْقَی فِی جَسَدِهِ مِنَ الدَّرَنِ شَیْ‏ءٌ؟ (2) یعنی: «امام باقر فرمود: پیامبر از یاران خود سؤال کرد: «اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب زلال و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او باقی می‏ماند؟ نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان که انسان نمازی می‏خواند گناهانی که در میان دو نماز انجام داده است از میان می‏رود.»

اما چه نمازی چنین اثری دارد تنها به یک حدیث از امیرمومنان (ع) بسنده می‌کنیم که فرمودند: من أتا الصلاةَ عارفاً بحقها غُفرَ له، (3) یعنی: «هرکه نماز را با معرفت به حق آن به جا آورد، آمرزیده است» که ناظر به حق نماز مذکر در مقدمه است.

سدّیت در برابر گناهان آینده

نماز انسان را از مرتکب شدن به گناه نگه می‌دارد. چون با ایجاد معرفت در انسان باعث تقویت روح ایمان می‌شود و تقوا را در دل انسان پرورش می‌دهد؛ ایمان و تقوی هم از نیرومندترین موانع در برابر ارتکاب گناهان و معاصی هستند. 

جوانی از انصار مدینه نماز را با پیامبر می‌خواند ولی به گناه هم آلوده بود؛ این ماجرا را به پیامبر عرضه داشتند، حضرت فرمودند: سرانجام نمازش روزی او را از این اعمال باز می‌دارد. (4)

این اثر نماز به قدری داری اهمیّت است است که در بعضی از روایات معیار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول خوانده شده است؛ امام صادق (ع): مَن أحبّ أن یعلمَ أقُبِلَت صلاته أم لم تُقبل فلینظرُ هل منعته صلاته عن الفحشاء و المنکر؟ فبقدر ما منعته قُبِلَت منه (5) یعنی: «کسی که دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه؟ باید ببیند آیا نمازش او را از زشتی‏ها و ناپاکی‏ها دور کرده است یا خیر؟ به همان اندازه که دور کرده، قبول شده است.»

نماز غفلت‌زداست

یکی از بزرگترین مصیبت‌ها و گرفتاری‌های ما این است که غرق در زندگی مادی و لذایذ زودگذر دنیوی هستیم و از هدف اصلی خلقت انسان‌ها و آفرینش جهان هستی باز می‌مانیم. اما نماز به خاطر اینکه در فواصل مختلف و در هر شبانه روز پنج بار انجام می‌شود، به انسان اخطار و هشدار می‌دهد و هدف آفرینش را یادآوری می‌کند و موقعیت او را در جهان هستی نسبت به خدا و خود و خلق گوشزد می‌کند. 

شکننده خودبینی و کبر

در هر شبانه روز هفده رکعت و در هر رکعت دو بار پیشانی را که بالاترین عضو بدن است در برابر خداوند بر خاک می‌گذاریم و خود را ذره‌ای کوچک در برابر عظمت الهی می‌بینیم. این عمل باعث می‌شود خود را در مقابل خدا هیچ و ناچیز بپنداریم و پرده‌های غرور و خودخواهی و کبر کنار برود و حس برتری جویی و تکبّر را درهم بشکند.

امام علی (ع): فَرَضَ الله الصلواة تنزیهاً عن الکبر، (6) یعنی: «خداوند نماز را برای پاک‌سازی انسان از کبر واجب کرد.» 

نماز وسلیه پرورش فضائل اخلاقی

نماز انسان را از جهان محدود مادی و عالم طبیعت به ملکات معنوی می‌برد. انسان را از بودن با وحوش با کلائکه و فرشتگان الهی همصدا می کند.  امام علی (ع) می‌فرماید: الصلاة قربان کل تقیّ؛ (7) «نماز وسیله تقرب هر پرواکننده‌ای به خداست.»

نماز به سایر اعمال ارزش می‌دهد

نماز مانند گواهی‌نامه عبور است که در روز قیامت جواز عبور از پل صراط است. امام صادق‌(ع) می‌فرماید: أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ رُدَّ عَلَیْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ‏. (8) یعنی: «اولین چیزی که از عبد به حساب کشیده می‌شود نماز است. اگر قبول شود بقیه اعمالش پذیرفته است و اگر مردود گردد بقیه اعمالش نیز مردود است.»

نماز دعوت به پاکی است

با قطع نظر از محتوای نماز و اثرات معنوی و اخروی آن، با توجه به شرایط صحت، نماز انسان را به پاک زندگی کردن دعوت می‌کند. از جمله شرایط صحت نماز لباس و بدن و مکان نمازگزار است که باید پاک بوده و مباح باشد. و شرایط آب وضو و غسل که باید پاک و مباح بوده و از هر آلودگی به دور باشد. 

ربّ اجعلنی مقیم الصّلوة و من ذرّیّتی؛ (9)

خدایا مرا نمازگزار قرار بده و فرزندانم را نیز.

پاورقی: منابع در دفتر مجله موجود است.

در باب اهمیت اقامه نماز

سامان سروش

خرسندم که توفیقی حاصل شد تا از نماز این عبادتی که هرچند از فروع دین است ولی «اقامه» آن اصول دین را زنده و پایدار می‌کند بنویسم.

به راستی چرا آیات و روایات فراوان، تأکید بر اقامه فریضه نماز دارند؟

نماز یک فریضه عبادی است که بر هر مسلمان متکلف واجب هست ولی تأکید بر  اقامه آن چیست؟

چه سرّی در این اصرار نهفته است و آیا قابل تامل نیست؟

به راستی چرا نماز راکه عبادتی است صرفاً تعبدی و فردی نباید فقط تلفظ کرد و خواند؟

خدای سبحان چه انتظاری در نماز از ما دارد؟

طرح قرآن در «بر پا داشتن» نماز چیست؟ آیا تفاوتی بین اقامه نماز با خواندن نماز هست؟

اما تفاوت «اقامه» نماز با خواندن آن:

آیات و روایات متعدد توصیه به «اقامه نماز» و برپا داشتن آن دارند نه خواندن  یا نمازگزار بودن! (اَقِمِ الصَّلوةَ لِدُلوکِ الشَّمس)۱ ؛ (اَقیموا الصَّلوة)۲؛ (اَقِمنَ الصَّلوة)۳.

سرّ این فرق‏گذاری آن است که اگر در تعبیرهای قرآنی عنوان «خواندن» به کار می‏رفت، با حکیمانه بودن قرآن هماهنگ نبود، زیرا ستون خواندنی نیست بلکه برافراشتنی است.

اساس سفارش قرآن کریم درباره نماز به «اقامه» است، نه صرف خواندن آن.

دلیل این اهتمام آن است که نماز خواندن یا حتی نمازگزار بودن غیر از اقامه نماز است.

آثار و برکات اقامه نماز طبق آیات قران کریم بسیار بی‌نظیر است: (هُدًی لِلمُتَّقین  ... و یُقیمونَ الصَّلوة)۴ ؛ (اِنَّ‌الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلوا الصّلِحتِ واَقاموا الصَّلوةَ... لَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم ولاخَوفٌ عَلَیهِم ولاهُم یَحزَنون)۵ ؛ (والَّذینَ یُمَسِّکونَ بِالکِتبِ واَقاموا الصَّلوةَ اِنّا لانُضیعُ اَجرَ المُصلِحین)۶ ؛ (فَاِن تَابوا واَقاموا الصَّلوةَ... فَخَلّوا سَبیلَهُم)۷ ؛ (فَاِن تَابوا واَقاموا الصَّلوةَ... فَاِخونُکُم فِی الدّین)۸

.البته قرآن کریم  در کنار تمجید و ستایش از برخی نمازگزاران (اِنَّ الاِنسنَ خُلِقَ هَلوعا  ...  اِلاَّ المُصَلّین)۹ بعضی دیگر را مذمّت کرده است (فَوَیلٌ لِلمُصَلّین،  اَلَّذینَ هُم عَن صَلاتِهِم ساهون)۱۰ و از خواندن نماز و نزدیک شدن به آن در برخی شرایط و حالات نهی کرده است: (لاتَقرَبوا الصَّلوةَ واَنتُم سُکری... )۱۱؛ اما اقامه‌کنندگان را مذمت نکرده و از نماز هرگز باز نداشته است و این بدان جهت است که اقامه نماز با میگساری، بی‌توجه بودن به نماز، به قعر جهنم سقوط کردن و... جمع نمی‏شود (اَقِمِ الصَّلوةَ اِنَّ الصَّلوةَ تَنهی‏ عَنِ الفَحشاءِ والمُنکَر)۱۲. البته اقامه نماز فقط منحصر به انجام واجبات فقهی که موجب اسقاط تکلیف می‏شود، تحقق نمی‏یابد، بلکه به آداب و شرایط دیگری وابسته است که بیان ان مجال دیگر می‌طلبد.

در خاتمه جای خرسندی بسیارست که برگزاری سمینار بزرگ نماز امسال در شهر قزوین که مشهور به دارالمومنین هست برگزار می‌شود و انشاءالله برکات معنوی آن شامل همه مومنین شود.

امیدواریم این سمینار از حالت صرف کلیشه‌ای خارج و محل شور و چاره‌اندیشی برای تحقق و عملی شدن بیشتر «اقامه نماز» در کشور و خاصه شهرمان قزوین شود. انشاالله.

پی نوشت‌ها:

۱. سوره اسراء، آیه ۷۸.

 ۲.سوره بقره، آیه ۴۳.

۳. سوره احزاب، آیه ۳۳. ادب فنای مقربان جلد ۶ صفحه ۳۹

۴. سوره بقره، آیات ۲ ـ ۳.

۵. سوره بقره، آیه ۲۷۷.

۶. سوره اعراف، آیه ۱۷۰.

۷. سوره توبه، آیه ۵.

۸. سوره توبه، آیه ۱۱.

۹. سوره معارج، آیات ۲۲ ـ ۱۹.

۱۰. سوره ماعون، آیات ۵ ـ ۴. 

۱۱. سوره نساء، آیه ۴۳. ادب فنای مقربان جلد ۶ صفحه ۴۰

۱۲. سوره عنکبوت، آیه ۴۵.