معماری| محیط انسان ساخت بستری برای تعالی

محیط انسان ساخت بستری برای تعالی

 

مهندس حبیب الله بوربور| معماری و هر بنایی که به دست انسان در یک  بستر اجتماعی ساخته می‏شود، نه تنها متاثر از باورهای ایدئولوژیکی آن بستر است، بلکه در تعاملی پویا خود موثر در تعالی این باورهاست؛ این ارتباط در جایگاه خود، بن‏مایه رشد و نمو معنوی انسان و محیط  زندگی اوست. در جامعه‏ای که  این تعامل، حال به هر دلیل، خدشه‏دار شود و کارایی خود را از دست بدهد، شکل‏گیری مجدد ساختارهای بنیادین، موضوعی خواهد بود که نیاز به توجه بیشری دارد. معماری در جایگاه مهمترین پدیده کالبدیِ اجتماعی، حائز کارکردهایی در زندگی روزمره آحاد ملت است که رسیدگی مسئولانه‏ای می‏طلبد  تا از منظر فرهنگی  و هویتی با منویات ارزشی جامعه همسو باشد؛  این برخورد مسئولانه، باعث خواهد شد که ارزش‏های معماری دوباره تعریف شود  و مایه‏های اعتقادی جامعه را تقویت کند. همچنین پیوندی عمیق  را بین تولید هنری/کاربردی و  تقویت اعتقادات مردم شکل می‏دهد. این واقعیت  را از نظر دور نداریم که باورهای جامعه در بستر ادراک تک تک آنها از محیط پیرامونی‏شان شکل می‏گیرد. به همین خاطر تاکیدی بیش از پیش را بر این محیط می‏طلبد.

مقوله هویت و هویت‏مداری در حوزه معماری و شهرسازی، از زمانی که پیرو رهنمودهای مقام معظم رهبری پیرامون اصول و ارزش‏های اسلامی در طرح‏های شهرسازی و معماری قریب ۲۰ سال پیش کلید خورد، تا به امروز با فراز و نشیب‌های گوناگونی مواجه بوده است. هر کسی هم از ظن خود به تعبیر و تفسیر آن پرداخته، که البته با توجه به اهمیت موضوع چالش‌های پیرامون آن طبیعی به نظر می‏رسد. در این بین پیشرفت شگرف فناوری اطلاعات و سیطره محیط‏های مجازی و موضوع نحوه رویارویی با مقوله مدرنیته، لایه‌ای جدید را در مباحث هویتی ایجاد کرده است. این لایه در کنار لایه‌های باستانی و اسلامی‌/اعتقادی، چالش فکری جدیدی را می‏طلبد؛ به این چالش‏ها می‏توان تحولات معاصر در منطقه و حرکت به سمت ام القرایی ایران اسلامی  را نیز افزود. 

از این منظر موضوع هویت در معماری و شهرسازی به یک مقوله راهبردی تبدیل شده و باید برخوردی استراتژیک با آن داشت. در این بین برخورد دستوری با مقوله ساخت محیط و اعمال محدویت‏های آیین‏نامه‏ای در ایجاد آن کاری سخت و احتمالاً بی‏نتیجه است؛ در مقابل، آنچه کارایی دارد ابتدا درک ابعاد فرهنگی و تاریخی است. سپس باید به ایجاد سامانه‏هایی پرداخت که بازخوردهای تعاملی را بسنجد و اندازه‏گیری کنند. نهایتاً هم باید ارتباطی همدلانه بین  فضاهای متنوع معماری و انسان امروز شکل بگیرد. با چنین رویکردی است که مجموعه فعالیت‏های نظری، رفتاری و ذهنیتی در کنار مفاهیم اجتماعی و فرهنگی در یک حرکت جامع هویت‏مدار شکل می‏گیرد و به تبع آن، معماران، متخصصان ساختمان و نیز مدیران شهری در کندوکاو، تفسیر و تشریح اصول و مبانی مشارکت خواهند داشت.

نهایتاً با تاسی به تاکیدات حضرت آقا* باید موضوع سبک زندگی اسلامی و تاثیرات متقابل آن با محیط زندگی را به موارد فوق اضافه کرد؛ مفهوم انسان ایرانی مسلمان و معماری و شهرسازی ایرانی/اسلامی، عرصه‏ای نو برای این است که به ساخت بناهایی بر  مبنای اعتقادات، اخلاق و کنش‏های اجتماعی و فردی این انسان پرداخت. چنین اتفاقی، به حفظ و ماندگاری هویت ملی و اعتقادی ما می‏انجامد؛ در واقع بناهایی که با این رویکرد ایرانی/اسلامی ساخته شوند، نماینده عصر ما برای آیندگان خواهد بود و نقش تاریخی ما را در گذر زمان رقم خواهد زد؛ رسالتی که نه تنها برعهده معماران و شهرسازان است بلکه باری از مسئولیت است که تا سرمنزل مقصود بر دوش تمامی افرادی است که به هر نحو دستی بر آتش هویت دارند. بدین ترتیب با پشتوانه غنی گذشته، معماری معاصر ما را به فرزندان این مرزوبوم منتقل می‏کنند و به پشت‏گرمی  این هویت غنی به بنا کردن طرحی نو، پایا و تعالی‏جو  می‏پردازند که در اوراق تاریخ بدرخشد.

 تاکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی (۱۳۹۲/۱۰/۲۳) در دیدار رئیس و اعضای شورای اسلامی، شهردار، معاونین و شهرداران مناطق مختلف تهران، بر لزوم اهتمام ویژه به معماری ساخت و سازها در تهران به منظور ایجاد فضای سبک زندگی اسلامی.